Szanowni Państwo,

Ostatnie tygodnie wiele zmieniły w sposobie funkcjonowania osób zajmujących się psychoterapią, z powodu zagrożenia epidemiologicznego i wprowadzonych restrykcji nakazujących powstrzymanie się od kontaktów osobistych. Znaczna liczba psychoterapeutów wypróbowuje i stosuje psychoterapię w kontakcie zdalnym, niezależnie od wcześniejszych upodobań i przekonań na temat optymalnego sposobu pracy. Chcemy podkreślić, że w naszym przekonaniu, jakkolwiek zmieniły się czasowo warunki naszej pracy, nie zmieniły się jednak podstawowe mechanizmy warunkujące skuteczność oddziaływań psychoterapeutycznych, których podstawą jest kontakt osobisty pacjenta z terapeutą. Kontakt zdalny zalecany jest przede wszystkim w sytuacjach awaryjnych i wykluczających możliwość spotkania osobiście.

Zachęcamy w związku z tym psychoterapeutów do pozostawania w dylemacie – etycznym, osobistym i zawodowym. W każdej sytuacji z osobna należy rozważyć czy rozpoczynanie, kontynuacja i planowanie kontaktu zdalnego z daną osobą przynosi więcej korzyści, czy strat, w bieżącym lub potencjalnym procesie psychoterapeutycznym. Na szali pozostaje w każdy wypadku utrzymanie lub powrót do kontaktu osobistego, kontynuacja lub rozpoczęcie kontaktu zdalnego (video, telefonicznie) oraz zawieszenie czy nierozpoczynanie terapii.

Przedłużający się okres dobrowolnej i wymuszonej izolacji ma wpływ praktycznie na każdą osobę, także na terapeutów. Może powodować, wynikającą z potrzeb adaptacji do sytuacji, zmianę w spojrzeniu terapeuty na naturę prowadzonych procesów terapeutycznych, na własne zasady prowadzenia psychoterapii, a także wywoływać fascynację nowymi środkami kontaktu czy podejmowanie działań sprzecznych z wcześniejszymi poglądami. Zachęcamy do uważności na siebie i własne reakcje, sprawdzanie, w jakim stopniu nowa sytuacja prowadzi do twórczych wniosków, a w jakim, do pochopnych reakcji i decyzji. Zachęcamy też do częstszego korzystania z superwizji.

Poniżej przedstawiamy nasze bieżące rekomendacje, wynikające z aktualnych dyskusji, w jakie wsłuchujemy się w czasie masowego przyrostu częstości korzystania z terapii zdalnej, wynikającego z koniecznej izolacji:

1. W czasie kontaktu zdalnego należy zadbać o dobre warunki, pozostające w zgodzie z zasadami etycznymi i ramami stosowanego podejścia terapeutycznego. Obejmuje to m.in. poufność – najlepiej, kiedy i terapeuta, i pacjent, korzystają ze słuchawek oraz przebywają w zamkniętych pomieszczeniach; profesjonalizm – np. obraz miejsca, w którym przebywa terapeuta nie powinien odsłaniać szczegółów z życia codziennego terapeuty; utrzymywanie adekwatnych granic zgodnych z ogólnymi zasadami i stosowanym podejściem terapeutycznym, np. ostrożność w dzieleniu się informacjami na temat sposobów radzenia sobie terapeuty w czasie pandemii.
2. Nie rekomendujemy w jednoznaczny sposób formy kontaktu. Może być ona zarówno audiowizualna jak i jedynie telefoniczna jak również być kombinacją obu tych metod.
3. Terapeuta powinien powstrzymać się od używania w trakcie sesji zdalnej innych kanałów kontaktu ze światem. Jeśli kontakt prowadzony jest za pomocą telefonu komórkowego, w trakcie sesji nie powinno się np. czytać sms, itp. Jeśli możliwe jest połączenie przez WiFi, zalecamy włączyć w urządzeniu tzw. tryb samolotowy, a następnie uruchomić WiFi.
4. Preferowany jest kontakt z gabinetu, w którym prowadzi się terapię na co dzień oraz w tych samych godzinach, co przed przejściem na kontakt zdalny.
5. W wypadku korzystania z komunikatorów internetowych należy szczególnie zadbać o poufność. Należy stosować aplikacje z włączonym szyfrowaniem, nie udostępniać kanałów komunikacji publicznie, nie podawać imienia i nazwiska pacjenta w miejscu, które mogłoby być spostrzeżone przez osobę postronną, w tym np. rodzinę terapeuty. Istotne jest także ograniczenie możliwości nagrywania przebiegu sesji, zwłaszcza bez wiedzy drugiej osoby.
6. Korzystając ze wspólnego komputera, np. w poradni, czy w domu, należy zadbać o utrzymanie bezpieczeństwa przechowywanych danych, w tym informacji o osobach, z którymi terapeuta komunikuje się zdalnie.
7. Rozpoczynanie psychoterapii z pacjentem w kontakcie zdalnym jest w obecnej sytuacji dopuszczalne, ale powinno być dokonywane po starannym namyśle i rozważeniu, m.in. wtedy, kiedy nie podjęcie terapii nieść może większe ryzyko dla pacjenta niż podjęcie jej w formie zdalnej.
8. W wypadku rozpoczynania terapii zdalnie, zachęcamy do przyjmowania do niej przede wszystkim tych pacjentów, którzy w przyszłości, mając możliwość kontaktów osobistych, będą mogli z nich skorzystać. Przykładowo niekorzystne byłoby przyjmowanie do terapii pacjenta, który mieszka w innym mieście, gdzie mógłby w przyszłości skorzystać z terapii w kontakcie osobistym.
9. Kiedy pacjent w pierwszym kontakcie zdalnym ujawnia na tyle istotne zaburzenia zachowania przeżywania lub myślenia, jak urojenia, myśli samobójcze, dezorganizację, agresywność, należy rozważyć skierowanie go do odpowiedniej instytucji (szpitala, ośrodka interwencji kryzysowej) lub skontaktowanie się z Policją w celu zabezpieczenia zdrowia i życia pacjenta, jeśli sytuacja wskazuje na tego rodzaju zagrożenie (tel. 999 lub 112).
10. Terapeuta ma prawo oczekiwać od pacjenta przedstawienia do kamery dowodu tożsamości. Ze względów ustawowych nie może natomiast prosić o kopię tego dokumentu. Zachęcamy do informowania pacjentów o konieczności posiadania przy sobie dokumentu potwierdzającego tożsamość.
11. Terapeuta powinien wiedzieć pod jakim adresem przebywa pacjent ze względu na ewentualną konieczność zastosowania interwencji w razie zagrożenia jego (jej) życia lub zdrowia albo życia innych osób.
12. Zalecamy regularne superwizowanie procesów psychoterapii, w których pojawiła się konieczność zmiany formy kontaktu z osobistej na zdalną. Przypominamy, że zmiana ta i reakcja na nią dotyczy nie tylko pacjenta, ale także terapeuty, nawet, jeśli ma on(-a) doświadczenie w prowadzeniu terapii zdalnie.
13. Kierując się napływającymi informacjami na temat często nieprzemyślanego podejmowania się przez psychoterapeutów oraz osoby nie będące psychoterapeutami prowadzenia m.in. interwencji kryzysowej bądź przyjmowania do psychoterapii zdalnie osób z zaburzeniami, w leczeniu których dany specjalista nie ma doświadczenia, przypominamy, że zgodnie z zasadami etycznymi zawodu psychoterapeuty, w każdym wypadku powinniśmy ocenić własne umiejętności i kompetencje w prowadzeniu określonych oddziaływań terapeutycznych i w razie ich nieposiadania, skierować pacjenta do innej osoby lub ośrodka, w którym pacjent może uzyskać adekwatną pomoc. Praca zdalna psychoterapeutów, członków Sekcji, powinna odbywać się w oparciu o zasady kodeksu etycznego SNP PTP (Kodeks etyczny psychoterapeuty)

Łódź/Kraków/Warszawa 10.04.2020 r.

W imieniu Zarządu Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego

Przewodniczący SNP PTP – Krzysztof Klajs